Beetje taai leesvoer maar er zit wel degelijk een theorie achter een ET-waarde en de ophanging van de auto. De kans is gewoon groot dat als er spoorverbreders of verkeerde velgen gebruikt worden dat het stuurgedrag en rijgedrag veranderd.
"Waarom is ET-waarde nu zo belangrijk?
Een wielophanging wordt geconstrueerd op vaste waarden. Deze waarden zijn voor belang voor de rijeigenschappen van een voertuig.
Hieronder zijn de waarde weergegeven die bepalend zijn voor het rijgedrag:
- KPI
- Wielvlucht (Camber)
- Caster
- Schuurstraal
- Sporing
KPI & wielvlucht
KPI staat voor de fuseedwarshelling. Onder de fuseedwarshelling wordt de hoek van de fusee naar het midden van de auto tov een haakse lijn vanaf de grond vanuit het midden van de velg bedoeld, zie visualisatie:
Afb.8
Als men stuurt zal de het wiel zich draaien om de getekende as van de fuseebevestigingen. Hierdoor zal de velg bij het insturen een negatiever camber aannemen, dit doordat de as waar de velg omheen draait niet loodrecht naast de velg loopt, maar schuin. Als de bovenste arm langer was geweest en de onderste kleiner, dan had het camber positiever geworden bij het insturen. Ook is te zien dat vanaf deze haakse middellijn van de velg het camber wordt bepaald. In dit geval is het camber positief. De visualisatie hieronder maakt het camberverhaal vele malen duidelijker:
Afb. 9
Als de wielen gelijk lopen met de haakse middellijn, dan is het camber ‘0’. Staat deze naar buiten, dan is het camber positief. Staat deze naar binnen, dan is het camber negatief.
Caster en schuurstraal
Hieronder is een visualisatie weergegeven van het caster:
Afb. 10
Een afbeelding zegt hier meer dan 1000 woorden. Het fusee is hier onder een lichte hoek gemonteerd, deze hoek is dus de casterhoek. Bij een personenwagen is dit altijd positief (zoals ook in de afbeelding). Hierdoor wordt het wiel altijd getrokken en niet voortgeduwd; denk maar aan een wiel van een winkelwagentje uit de supermarkt.
Hieronder is versimpeld een visualisatie weergegeven van de schuurstraal:
Afb. 11
De schuurstraal is een denkbeeldige lijn door de fuseeverbindingen. De bedoeling is dat deze lijn precies uit komt op de middellijn van de velg of iets meer aan de buitenkant. Als deze aan de buitenkant bevindt kan deze een koersvastere correctie geven, later wordt duidelijker waarom.
Hieronder is een afbeelding weergegeven van bovenaf en een zijaanzicht:
Afb. 12 en 13
Bij de visualisaties hierboven zijn de schuurstraal en de casterhoek samengesteld. Zoals te zien komen deze beide voor het raakpunt samen.
Sporing
Er bestaan 2 soorten sporing: toespoor en uitspoor. Hieronder zijn daar visualisaties van weergegeven:
Afb.14
Toespoor heeft de eigenschap dat de auto rechtdoor wil: koersvast. Uitspoor heeft de eigenschap dat de auto graag wil sturen: niet koersvast.
Alles is nu uitgelegd met gebruik van een correcte ET-waarde. Nu zullen voorbeelden worden gegeven wat de effecten zijn van een incorrecte ET-waarde.
KPI & Wielvlucht
Dit verandering hierbij blijft ongewijzigd, het fuseestuk blijft onder dezelfde hoek en de velg staat ook onder dezelfde hoek op het fusee gemonteerd.
Caster, schuurstraal en sporing
Hier heeft ET-waarde de meeste invloed op, met tekeningen zal alles extra verduidelijkt worden.
Wat gebeurt er met een te hoge ET-waarde?
De originele ET-waarde is bijvoorbeeld 45, wat gebeurt er nu als we bijvoorbeeld ET50 monteren?
Het caster en sporing blijven in stilstand onveranderd, alleen de schuurstraal wijzigt, zie tekening hieronder:
Afb. 15
De schuurstraal komt meer aan de buitenkant van de middellijn van de velg te liggen. Hoe zit dit er van boven uit? Zie visualisatie:
Afb. 16
Wat gebeurt er nu als er met het voertuig gereden wordt? (De pijl in de afbeelding geeft de rijrichting aan) Het raakvlak zal (net zoals bij een wiel van een winkelwagentje) de rode stip gaan volgen. De zwarte stip wil dus naar links bewegen. Hierbij wordt de rode stip het draaipunt. De band wil naar binnen draaien. Zie visualisatie.
Afb. 17
Wat gebeurt er dus: de auto krijgt dynamisch meer toespoor in de band tijdens het rijden. Hoe hoger de kracht op de band, hoe hoger de toespoor toe zal nemen.
Wat gebeurt er met een te lage ET-waarde?
De originele ET-waarde is bijvoorbeeld 45, wat gebeurt er nu als we bijvoorbeeld ET38 monteren?
Het caster en sporing blijven in stilstand onveranderd, alleen de schuurstraal wijzigt, zie visualisatie hieronder:
Afb. 18
De schuurstraal komt meer aan de binnenkant van de middellijn van de velg te liggen. Hoe zit dit er van boven uit? Zie visualisatie:
Afb. 19
Wat gebeurt er nu als er met het voertuig gereden wordt? Het raakvlak zal weer de rode stip gaan volgen en de zwarte stip wil dus naar rechts bewegen. Hierbij wordt de rode stip het draaipunt. De band zal dynamisch naar buiten willen draaien. Zie visualisatie:
Afb. 20
Wat gebeurt er dus, de auto krijgt dynamisch meer uitspoor tijdens het rijden. Hoe hoger de kracht op de band, hoe hoger de uitspoor toe zal nemen.
Wat je dus in beide gevallen terugziet is dat in beide gevallen de krachten onvoorspelbaar zullen zijn, bijvoorbeeld bij remmen. Bij zacht remmen is er weinig zijwaarste kracht, bij hard remmen zal er juist meer zijwaarste kracht optreden. Waardoor er meer uit- of toespoor toetreedt. Bij uitspoor is dit dus het bekende ‘trekken/zoeken’ van de auto.
Waarom is een foutieve ET-waarde nog meer niet goed?
Naast dat de banden rare eigenschappen krijgen onder het rijden, belast je ook het wiellager (en dus ook de wielophanging) verkeerd. Het midden van de wiellager is precies op de middellijn van de velg gemonteerd. Hierdoor is je arm 0, kracht x arm blijft dus 0.
Afb. 21
Als een verkeerde ET-waarde wordt gemonteerd komt er een moment op het wiellager te staan. Dit doordat er een arm ontstaat vanwege het verschil in afstand.
Kracht x arm = moment. Dus een extra belasting op het lager.
Afb. 22