Als het één grote pijp met vloeistof zou zijn, kantelt deze bij het nemen van een bocht direct, door hebt klotsen (verplaatsen van de massa) van de vloeistof.
Deze moet ik even apart behandelen, want daar zitten een paar misvattingen in die ook onder beroepschauffeurs opgeld deden (en misschien nog steeds niet helemaal uitgeroeid zijn).
1) Tankcompartimenten groter dan (in mijn tijd 7 m3 als ik me goed herinner, kan inmiddels anders zijn) moeten door dwarsgeplaatste slingerschotten verdeeld zijn in subcompartimenten die uiteraard met elkaar in verbinding staan; er zijn regels waaraan die schotten moeten voldoen. Dat is om het klotsen in lengterichting af te remmen dat optreedt bij optrekken en afremmen van het voertuig indien (let op!) het compartiment
niet vol is. Want een tank die voor 80 of meer procent vol is, klotst niet of nauwelijks.
2) Klotsen in de breedte wordt daarmee niet voorkomen. Dat is ook niet nodig, want ook dat wordt minder naarmate de tank voller wordt. Het grote misverstand is nu, dat een halfvolle tank eerder zou omslaan vanwege dat klotsen, dan een volle. Dit is niet - ik herhaal: NIET! - het geval en dat kan ik uitleggen.
Bij een halfvolle tank ligt het zwaartepunt van de lading een stuk lager dan bij een volle. Weliswaar zal het zwaartepunt zich bij een opeenvolging van bochten zich enigszins in dwarsrichting verplaatsen**, maar niet heel ver en ook niet of nauwelijks in de hoogte.
Bij een volle tank ligt het zwaartepunt weliswaar steeds praktisch in het middenlangsvlak van het voertuig, maar wel zo veel hoger dat het kantelmoment (het product van zijwaartse kracht en verticale arm in het krachtendiagram) veel eerder wordt bereikt.
Moment is nu eenmaal gelijk aan kracht X arm.
Proefondervindelijk bewijs tijdens onze chauffeurstrainingen vanaf ca. 2001 werd geleverd door op een draaibaar kaasplankje van IKEA 2 modellen met transparante vloeistofcontainers tegenover elkaar te plaatsen, eentje vol en de andere halfvol. Door het plankje langzamerhand sneller te laten draaien roep je dezelfde krachten op die in een bocht optreden en de natuurkundige wetten werken op elke schaal, dus zonder uitzondering is het altijd de volle die het eerste over de rand van het plankje duikelt.
Neem van mij maar aan dat ook de meest ervaren tankautochauffeurs tijdens de eerste paar sessies letterlijk met open mond naar deze demo zaten te staren...
Moraal: klotsen en omslaan hebben zogoed als niets met elkaar te maken, beladingsgraad icm bochtsnelheid en omslaan echter des te meer. Het is de snelheid die de zijwaartse kracht bepaalt, de beladingsgraad bepaalt de hoogte van het zwaartepunt.
Als een tankauto in een bocht omslaat zal dat 999 van de 1000 keer liggen aan een te hoge snelheid bij het ingaan van de bocht, dat is de eindconclusie wat mij betreft.
** Nog een opmerking: die zijwaartse zwaartepuntverplaatsing zul je als chauffeur waarschijnlijk wel opmerken en ervaren als oncomfortabel of zelfs eng, maar dat is in feite lang niet zo gevaarlijk als wanneer de volle tank begint te kantelen - dat voel je namelijk pas aankomen als het te laat is...
En da's wel weer genoeg college voor vandaag. Ik ga wat anders doen...